Czy zdarza się wam, że pracując nad jakimś projektem nagle zbaczacie z tematu i odrywacie się od niego dryfując np. w odmenty Youtube’a? Albo macie deadline i zamiast zabrać się od razu do pracy zajmujecie się jakimiś pomniejszymi może nie tak ważnymi sprawami i tłumaczycie sobie, że jeszcze macie czas. Jeśli tak to istnieje prawdopodobieństwo, że jesteście prokrastynatorami, a prokrastynacja to jeden z Waszych problemów. Skąd bierze się odkładanie rzeczy na później i jakich przykładowych sposobów można użyć do poradzenia sobie z nim? O tym przeczytacie w dzisiejszym artykule.
Prokrastynacja i Prekrestynacja – wbrew pozorom to nie to samo.
Zacznijmy od rozróżnienia pojęciowego. Często spotyka się wymienne używanie terminu Prokrastynacja i Prekrastynacja. Pomimo jednak, że brzmią one podobnie to nie powinno się ich używać naprzemiennie. Oznaczają bowiem dwie skrajnie różne postawy.
Zacznijmy od Prokrastynacji czyli tematu tego tekstu. Jest to chroniczne odkładanie zadania na później. Psychologia uznaję prokrastynację za zaburzenie psychiczne objawiające się w ciągłym przekładaniu rzeczy. O tym jak dokładnie wygląda schemat prokrastynatora opowiem nieco później.
Prekrastynacja to natomiast zjawisko odwrotne, czyli nieodparta chęć natychmiastowego skończenia zadania bez względu na efekt/poziom wykonanego zadania. Prekrestynacja nie jest powszechnie uważana za zaburzenie psychiczne , ba nawet jest chwalona np. w szkole. Natomiast ma ona też swoje minusy, o czym może w innym artykule :)
Jak działa Prokrastynacja i skąd się bierze?
Schemat działania każdego Prokrastynatora jest bardzo podobny i powtarzalny.
- Odkłada zadania z lęku przed porażką.
- Dopada go poczucie, że jednak powinien zacząć pracę nad zadaniem.
- Zwalcza je poprzez szukanie wymówek i dalej odkłada zadanie (bo ma np. dużo czasu).
- Zaprzecza temu, że je odkłada („Przecież pracuje nad czymś ważnym”)
- Wykonuje zadanie na ostatnią chwilę lub go w ogóle nie robi.
- Obiecuje sobie, że to ostatni raz kiedy przekłada zadanie na później
- Wraca na początek schematu.
Tak to wygląda. Fajnie ilustruje to ten film z TED, który zainspirował mnie do napisania tego tekstu.
To właśnie punkt 7 powoduje, że Prokrastynacja jest uznawana za zaburzenie psychiczne. Sam proces powtarza się i uniemożliwia osobie osiągnięcie sukcesu i zadowolenia z życia. Jest to przy okazji proces szalenie stresogenny, który w skrajnych wypadkach może prowadzić do stanów nerwicowych i depresyjnych(„Jestem beznadziejny”, „nic mi się nie udaje”, „moje życie jest bez sensu”). Sami prokrastynatorzy postrzegani są często przez społeczeństwo jako osoby leniwe.
Jakie są jej przykładowe przyczyny prokrastynacji?
Jeśli chodzi o źródło tego stanu rzeczy to psycholodzy podają wiele przyczyn. Wymienię kilka moim zdaniem ciekawych.
Pierwszą z nich mogą być wysokie oczekiwania wobec danej osoby, które mieli wobec niej rodzice i nauczyciele. W takim wypadku osoba ta ma tendencję do perfekcjonizmu, ale jednocześnie boi się porażki i tego że powierzone zadanie wykona niedostatecznie dobrze. Efektem tego nie zabiera się od razu do pracy, a jeśli nawet pracuje to robi to na ostatnią chwilę przez zadanie wykonuje słabo. Daje to jej jednak wymówkę, że dokonała „cudu” w tak krótkim czasie.
Część psychologów uważa natomiast, że prokrastynatorzy dobrze czują się w sytuacjach silnego stresu – potrzebują silnych bodźców. Odkładając rzeczy na później sami dostarczają sobie sytuacji stresowych, co powoduje przypływ silnych bodźców.
Jeszcze inna grupa jest zdania, że powodem może być lęk przed sukcesem. Niektórzy sabotują swoje własne działania ponieważ boją się odpowiedzialności, która jest związana z sukcesem. Podobnie jest w wypadku prokrastynatorów, którzy odkładają zadanie, bo nie mogą podjęć decyzji i boją się wziąć za nią odpowiedzialności.
Co ciekawe prokrastynacja nie musi dotyczyć całego naszego życia. Możemy np. prokrastynować sferę swojego rozwoju, ale dobrze radzić sobie w pracy. Inna opcja to prokrastynacja w życiu prywatnym („kurde nigdzie nie wychodzę…”) podczas gdy nie możemy się zmusić do kupienia sobie biletu do kina (bo lepiej usiąść przed komputerem i obejrzeć ten film jak wejdzie na Netflix lub inny portal z filmami). W końcu możemy prokrastynować zawodowo (marząc o własnej firmie i złoszcząc się, że nasz pomysł właśnie ktoś wykorzystał).
Czy jest jakiś test na prokrastynację?
Uprzedzamy nie ma takiego gotowego testu, który w 100 % odpowie Ci na to czy jesteś czy nie jesteś prokrastynatorem. Jest kilka testów online, które mogą pomóc zdiagnozować czy jest problem. Kilka polskich znajdziesz tutaj. Jednak mają one jedno słabe ogniwo – nas jako oceniających. Piszę o tym w kontekście tego, że często sami jesteśmy dla siebie bardzo pobłażliwi jeśli chodzi o samoocenę, a to może wypaczyć wynik testu.
Jeśli mamy podejrzenie prokrastynacji (choćby po wykonaniu takiego testu) warto umówić się do psychologa lub coacha i potwierdzić nasz przypuszczenia. Statystycznie 20% osób, które myślą, że są prokrastynatorami rzeczywiście mają problem prokrastynacji. Pozostałe 80%? No cóż, umówmy się, że prokrastynator brzmi dużo lepiej niż leń ;-)
Czy są jakieś sposoby na Prokrastynację?
Co prawda nie ma jednego skutecznego rozwiązania (tabletki na prokrastynację), jednak są pewne sposoby na radzenie sobie z tym zaburzeniem. Psychology Today wymienia 11 sposobów, które mogą pomóc w przezwyciężeniu nałogowego odkładania rzeczy na później. Mnie jednak bardziej podoba się podejście w którym dzieli się walkę z prokrastynacją na 3 kroki. Teraz krótko je opiszę:
Krok 1: Rozpoznaj w sobie Prokrastynatora
Najprostszy a zarazem najtrudniejszy krok do zrobienia. Tutaj musisz zadać sobie pytanie czy rzeczywiście prokrastynujesz rzeczy, czy też odkładasz je na później bo jest ku temu ważny powód, a może po prostu Ci się nie chce. Aby to zrobić możesz sumiennie podejść do jakiegoś powyższego testu na prokrastynację i potem udać się do coacha/psychologa aby zweryfikować jego wynik.
Co ważne możesz nieświadomie prokrastynować jeśli np.
- Zapełniasz sobie dzień zadaniami o niskim priorytecie
- Zostawiasz sobie na to-do rzecz ważną przez bardzo długi czas.
- Kilka razy czytasz emaile i nie umiesz podjąć decyzji co z nimi zrobić
- Zaczynasz ważne zadanie i najpierw idziesz sobie zrobić kawę.
- Zamiast wykonywać ważne zadania ze swojej listy wykonujesz mniej ważne zadania o które jesteś poproszony.
- Czekasz na „wenę”, „właściwy nastrój” i „właściwy czas” na rozpoczęcie zadania.
Krok 2: Znajdź Przyczynę Prokrastynacji
Po tym jak dojdziesz do wniosku, że jesteś prokrastynatorem zastanów się dlaczego. Przykładowe przyczyny prokrastynacji omówiłem już w tym tekście jednak nie są to wszystkie możliwe warianty. Jeśli natomiast uświadomisz sobie dlaczego prokrastynujesz łatwiej będzie Ci znaleźć rozwiązanie dla Twojego problemu.
Krok 3: Zastosuj jedną z Metod Walki z Prokrastynacją.
Teraz przyszedł czas na zastosowanie jednej z poniższych strategii. Zastanów się nad tym która z nich może być dla Ciebie najbardziej pomocna. Pamiętaj jednak, że Prokrastynacja to nawyk, co oznacza, że nie przestaniesz odkładać rzeczy z dnia na dzień.
1. Zacznij od Siebie (Kwestia nastawienia).
Zacznij od przewartościowania wewnętrznego dialogu. Zamiast „muszę to zrobić” pomyśl raczej „chcę to zrobić”. Pierwsza opcja sugeruje bowiem, że nie masz innego wyjścia jak zrobić określoną rzecz, co działa deprymująco i w skrajnych wypadkach może prowadzić do sabotowania swoich działań.
Druga daje Ci za to władzę nad projektem/zadaniem. W ten sposób możesz poczuć większą kontrolę nadchodzącą pracą. Ponadto jeśli skończysz jakąś małą część zadania zapewnij sobie małą nagrodę (np. kubek twojej ulubionej kawy, czy kawałek ulubionego ciasta). W ten sposób przekonasz sam siebie jak fajnie jest „kończyć zaplanowane rzeczy”. Warto też skupić się na działaniu tu i teraz zamiast na zbytnim planowaniu i przygotowaniach.
2. Znajdź sobie Partnera.
Tutaj prosta sprawa. Jeśli prokrastynujesz jakieś rzeczy znajdź sobie osobę, która będzie Cię sprawdzać i która wytknie Ci prokrastynację. Co ważne, zobowiąż się wobec tej osoby, że zrobisz coś w czasie „x” i poproś aby jeśli Ci się to nie uda zadała Ci jakąś karę. Co ważne kara powinna być dla Ciebie dotkliwa. Np. Jeśli nie lubisz gotowanego szpinaku karą może być jedzenie go na obiad na przykład przez tydzień ;) To druga część przysłowiowej metody kija i marchewki, która może działać również mobilizująco.
3. Zadbaj o „środowisko” w którym pracujesz.
Teraz przejdziemy do czynników zewnętrznych. W tym punkcie chodzi głównie o tzw. rozpraszacze uwagi. Zatem jeśli pracujesz nad czymś ważnym – np. piszesz tekst na bloga, to wyłącz wszystko to co Cię rozprasza.
Zacznij od zamknięcia skrzynki mailowej(mail nie zając, nie ucieknie J), Social Mediów jeśli je masz – wyłącz Internet w telefonie, Jeśli nie musisz korzystać z nich zawodowo, zablokuj je również na swojej przeglądarce. Jest do tego masa wtyczek i dodatków, wystarczy wpisać w Google formułkę: „website blocker <nazwa przeglądarki>” i dostaniemy odpowiednie wyniki. Jeśli natomiast z nich korzystasz to wycisz je podczas robienia czegoś innego. W Google Chrome możesz wyciszyć pojedyncze karty. Wystarczy, że klikniesz na daną kartę prawym przyciskiem myszy i wybierzesz opcję „Wycisz Stronę”. Tak to takie proste.
4. Zorganizuj swoją pracę.
Kiepska organizacja pracy to jedna z przyczyn prokrastynacji. Aby temu zapobiec możesz skorzystać z całej masy aplikacji, które umożliwią Ci poukładania swoich zadań w trakcie dnia lub tygodnia. O przydatnych tego typu aplikacjach pisaliśmy w tym tekście na naszym blogu. Ważne jest też to jak podchodzisz do określonych zadań. Warto w tym kontekście np. dzielić Duże zadania na mniejsze części i zaczynać od najtrudniejszego zadania danego dnia, czyli po prostu zjeść tę żabę :)
5. Nie rozpamiętuj przeszłości.
Ostatnia rzecz o której dziś napiszemy jest ważna szczególnie ze względu na koniec schematu. W tym momencie każdy prokrastynator wykonuje (lub nie) zadanie na ostatnią chwilę i obiecuje sobie, że nigdy w życiu nie będzie już odkładał ważnych rzeczy na później. Takie rozpamiętywanie może jednak tylko pogorszy sytuację.
Zamiast tego wybacz sam sobie i wyciągnij wnioski ze swojego postępowania. Zobacz dlaczego przyjąłeś taki a nie inny plan działania i z czego to wynikało. Na przyszłość postaraj się lepiej zmierzyć z tymi przeszkodami i ograniczyć odkładanie rzeczy na później.
Podsumowanie
Reasumując temat prokrastynacja to pewien schematyczny nawyk. Nie jest łatwo się go pozbyć, ale powinno się próbować to zrobić. Przede wszystkim dlatego, że prokrastynacja może być przyczyną nieszczęśliwego życia. Nie chodzi tylko o sytuację, w której zawalimy jakiś termin(o tym mówi się często), ale również o takie gdy terminu nie ma. Mechanizm prokrastynatora jest dla niego szalenie frustrujący i stresujący. Czy oznacza to, że jesteśmy straceni? Wręcz przeciwnie tutaj należy zastosować się do tytułu książki Bryana Tracy – „Zamknij się i działaj”. Jeśli tego nie zrobimy Prokrastynacja może nam znaczenie utrudnić i obrzydzić nasze życie, co może w skrajnych wypadkach prowadzić do poważniejszych problemów.
To byłoby na tyle jeśli chodzi o ten tekst. Mam nadzieję, że jeśli jesteście prokrastynatorami to przynajmniej część z metod opisanych wyżej przyda się Wam. Jeśli prokrastynacja nie jest waszym problemem to zobaczycie, że nie każdy człowiek, który zawalił Wam termin musi być leniem i być może będziecie bardziej wyrozumiali :) Do zobaczenia przy okazji kolejnego artykułu. Jeśli macie jakieś sposoby na prokrastynację o których nie napisałem to podzielcie się nimi np. w komentarzach. Miłego dnia :)